Donuk omuz, tıbbi olarak adeziv kapsülit olarak da bilinen, omuzda ağrı ve hareket kısıtlılığına neden olan bir durumdur. Donuk omuzun tam olarak nedeni bilinmese de omuzda travma, enfeksiyon, ameliyat gibi durumlar veya diyabet, kalp hastalığı, inme, tiroid bozukluğu gibi sistemik hastalıklar donuk omuz riskini artırabilir. Donuk omuz genellikle aylar veya yıllar süren bir süreçtir ve tedavi edilmediği takdirde omuzun tamamen hareketsiz kalmasına yol açabilir.
Donuk omuz, omuz ekleminde ağrı ve sertliğe neden olan bir rahatsızlıktır. Omuz eklemini oluşturan kemiklerin birleştiği yerde bulunan omuz kapsülü adı verilen bağ dokusu, iltihaplanma ve kalınlaşma sonucu esnekliğini kaybeder. Bu da omuzun her yönde hareketini kısıtlar ve günlük yaşamı zorlaştırır. Donuk omuz, genellikle 40-60 yaş arası kişilerde görülür. Kadınlarda erkeklere göre daha sık rastlanır. Donuk omuz, genellikle sinsi başlangıçlıdır ve zamanla şikayetler giderek artar.
Donuk omuzun kesin nedeni bilinmemekle birlikte, bazı risk faktörleri hastalığın oluşma ihtimalini artırabilir. Bunlar arasında diyabet, tiroid hastalıkları, kalp hastalıkları, Parkinson hastalığı, omuzda travma veya ameliyat geçirmek, uzun süreli hareketsizlik gibi durumlar sayılabilir.
Donuk omuzun en belirgin belirtisi omuzda ağrıdır. Ağrı genellikle sabit veya aralıklı olarak ortaya çıkar ve kol hareket ettirildiğinde daha da şiddetlenir. Ağrı omuz bölgesinin dış kısmında veya üst kolda hissedilir. Geceleri ağrı daha da kötüleşir ve uyku kalitesini bozar. Ağrının yanı sıra donuk omuzda omuz hareketlerinde kısıtlılık da görülür. Omuzu kullanmayı gerektiren günlük aktivitelerde zorluk yaşanır. Örneğin; banyo yapmak, giyinmek, araba sürmek, kolu arkaya götürmek, uyumak gibi durumlarda ağrı ve sertlik hissedilir. Donuk omuzun belirtileri zaman içinde değişkenlik gösterebilir ve hastalığın evrelerine göre farklılık gösterebilir.
Eski fizik tedavi yöntemlerinde donuk omuz sonucu oluşan eklem katılığını açmak için zorlayarak, ağrılı ve acılı açma germe hareketleri yapılmaktaydı. Fakat zamanla tedavi yöntemleri değişti. Omuz eklem hareketleri iyice kısıtlandığı için zorlayıcı şekilde germeler yapılarak omuzun açılacağı düşünülür. Ancak pek doğru bir düşünce değildir. Zaten ağrı ve korkudan dolayı hassas olan bölgeye ağrılı germeler yapmak daha çok ağrıya sebep olur ve vücut kendini korumaya almak için kasları daha çok spazma sokar. Aynı zamanda yapılan zorlayıcı ve ağrılı germeler omuz içindeki dokuların daha çok zarar görmesine ve dolaşımın bozulmasına sebep olabilir. Aynı zamanda sürekli ağrı ve acı çektirmek hastanın psikolojisini de olumsuz etkileyeceğinden tedavi sürecini negatif yönde etkileyeceği unutulmamalıdır. Bu nedenle donuk omuz tedavisinde artık ağrısız yöntemler uygulanması önerilmektedir. Manuel terapi içindeki soft teknikler ile ağrı sınırında uygulamalar yapılmalıdır. Ağrı sınırında yapılan mobilizasyon uygulamaları ile omuz kapsülünün beslenmesi arttırılır, omuz eklemindeki kısıtlılıkların çözülmesi sağlanır, spazmada olan çevre omuz kasları gevşetilir. Kuru iğneleme, elektroterapi, graston yumuşak doku masajı, kinesiotape bantlama ve terapatik egzerizlerle tedavi süreci desteklenebilir.
Donuk omuzun iyileşme süreci kişiden kişiye değişmektedir. Erken dönemde fark edilip önlem alındığında süreci daha doğru ve daha kısa sürede yönetmek mümkündür. Çok katılaşmış durumlarda 5-24 ay arasında bir süreç olabilir.
Donuk omuz zor ve sabır isteyen bir süreç olduğu için kendi kendine geçmesi pek mümkün değil. Bu nedenle bir ortopedist ve fizyoterapistle beraber sürecin yönetilmesi ve takip edilmesi önemlidir.
Ağrı sınırında kişinin yapabileceği basit egzersizler donuk omuz için olmazsa olmazlardandır. Zaman zaman sıcak uygulamalar omuz çevresindeki kasların sertliğinin azalması için faydalı olabilmektedir.
Eskiden donuk omuzun fizik tedavisinde ağrılı ve zorlayıcı germe egzersizleri yapılsa da son çalışmalar ışığında bu yöntemler artık terk ediliyor. Bilimsel çalışmalar artık ağrı sınırında egzersiz ve mümkün olduğunca ağrısız mobilizasyon uygulamaları tercih edilmesi gerektiğini söylüyor. Kişi aktif harekete teşvik edilmeli ve tolere edebileceği, yapabileceği basit omuz eklem hareketleri ile desteklenmelidir. Kişinin durumuna göre ağrı seviyesi azaldıkça kuvvetlendirme egzersizleri programa dahil edilmelidir. Kişinin donuk omuzun hangi evresinde olduğuna göre de planlanacak olan egzersiz programı değişiklik gösterecektir. Donuk omuz egzersizleri, doktorun veya fizyoterapistin önerisine göre yapılmalıdır. Genel olarak, omzun hareketliliğini arttırmaya yönelik egzersizler yapılabilir. Örneğin, duvara doğru yavaşça yürüyerek elleri yukarı kaldırmak, bir havluyu iki el ile tutarak bir eli yukarı diğer eli aşağı doğru çekmek, bir bastonu iki el ile tutarak omzun önünde ve arkasında hareket ettirmek gibi egzersizler yapılabilir.
Donuk omuzun kesin nedeni bilinmediği için tam olarak önlenmesi mümkün değildir. Ancak bazı önlemler alınarak risk azaltılabilir. Bunlar şunlardır: